- حسام مهدوی – این روزها، وقتی مردم قبضهای برق، آب یا گاز را در دست میگیرند، نگاهشان ناخودآگاه میلغزد روی عددهای آخر: چقدر باید بپردازم؟ چقدر گرانتر شده؟ سیاستگذاران امیدوارند این قبضهای سنگین، مردم را به صرفهجویی وادار کند و مصرف انرژی را پایین بیاورد. اما آیا واقعاً فقط بالا بردن قیمت، راهحل مشکل است؟
دکتر امین حسینی، کارشناس اقتصادی، لبخند تلخی میزند و میگوید: «اصل اقتصادی سادهای هست؛ وقتی قیمت بالا میره، تقاضا میاد پایین. اما این فقط روی کاغذه. توی دنیای واقعی، همهچی به این بستگی داره که مردم اصلاً توان کمکردن مصرفشون رو دارن یا نه.»
مثلاً در زمستان، وقتی خانهها باید گرم شوند، حتی اگر قیمت گاز چند برابر شود، مردم نمیتوانند بخاری را خاموش کنند. یا وقتی برق برای روشنایی یا وسایل ضروری است، نمیشود به راحتی مصرف را پایین آورد. دکتر حسینی توضیح میدهد که این بخشها کمکشش هستند؛ یعنی حتی با گرانی، مصرفشان چندان کم نمیشود و فقط فشار مالی بیشتری به خانوارها میآورد — مخصوصاً برای دهکهای پایین درآمدی.
او نگاهش را به کشورهای دیگر میدوزد و ادامه میدهد: «در کشورهای توسعهیافته، هیچوقت فقط قیمتها رو بالا نمیبرن. همیشه دو کار دیگه هم میکنن: اول، مردم رو آموزش میدن و دوم، ابزار صرفهجویی در اختیارشون میذارن — مثل پنجره دوجداره یا کولرهای کممصرف. فقط توی این شرایطه که گرونی باعث کمشدن مصرف میشه، چون مردم راه جایگزین دارن.»
پس، گرانی انرژی میتواند یک فرصت باشد — اما فقط اگر هوشمندانه و با تدبیر اجرا شود. دکتر حسینی میگوید: «افزایش قیمت باید پیام بده که منابع محدوده و باید قدرش رو بدونیم. ولی همزمان باید اقشار ضعیف حمایت بشن، باید فرهنگسازی بشه و باید ابزارهای صرفهجویی به مردم داده بشه.»
او چند پیشنهاد عملی دارد:
- آموزش عمومی درباره روشهای صرفهجویی
- ارائه یارانه برای خرید تجهیزات کممصرف
- اصلاح و نوسازی زیرساختهای فرسوده برق و آب
- اجرای تعرفههای پلکانی هوشمند، یعنی فقط پرمصرفها جریمه شوند و مصرف پایه با نرخ حمایتی باقی بماند
در نهایت، فقط بالا بردن عددهای قبض، بدون حمایت و تدبیر، نهتنها مصرف را کم نمیکند، بلکه نارضایتی و فشار اجتماعی بهدنبال دارد. برای کاهش واقعی مصرف انرژی، سیاستگذاران باید مجموعهای از ابزارها را به کار بگیرند — فقط در این صورت است که میتوان امید داشت هم مردم کمتر آسیب ببینند و هم منابع ملی نفس راحتی بکشند.
