رانندگان حمل و نقل درون شهری و برون شهری ، قالی‌بافان، بافندگان، باربران، زنان سرپرست خانوار بد سرپرست، هنرمندان و نویسندگان ، رزمندگان معسر، خادمان مساجد و شاغلان صنایع‌دستی شناسنامه‌دار، سرپرست‌های این خانواده‌ها هستند؛ کارگران ۲۲ رسته شغلی ،که آن‌طور که فعالان کارگری می‌گویند، با لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه ۱۴۰۰، بیمه حدود دوسوم آن‌ها قطع خواهد شد.
ماجرا چیست؟
برای اطلاع از جزئیات ماجرا، باید به سال‌های ۷۹ و ۸۷ بازگردیم. در آن دوسال، دو طرح «بیمه اجتماعی پایه رانندگان» و «بیمه اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع‌دستی» مصوب شد و با فاصله زمانی دوساله، به اجرا درآمد. هدف این طرح‌ها، حمایت از فعالان این مشاغل بود و مقرر شد دولت بخش قابل‌توجهی از حق بیمه آن‌ها را پرداخت کند(۱۳٫۵ درصد حق بیمه رانندگان و ۲۰ درصد حق بیمه قالی‌بافان و…)، تا هم باری از روی دوش کارفرمایان برداشته شود و هم کارگران و هنرمندان فعال در این مشاغل در زمینه بازنشستگی و خدمات تامین اجتماعی، دغدغه کمتری داشته باشند. این حمایت قانونی، شامل کارگاه‌های زیر ۵ نفر هم بود و با معافیت بیمه‌ای کارفرما، هم رونق اشتغال را به همراه داشت و هم تامین آینده کارگران. حالا اما چندسالی است که دولت تصمیم گرفته سهم خود از این حق بیمه را کمتر کند و در لایحه بودجه ۱۴۰۰ نیز همین رویکرد را دنبال کرده است؛ تصمیمی که فعالان کارگری معتقدند به قطع‌شدن بیمه این کارگران منجر خواهد شد.
تهدید زندگی حدود ۲ میلیون بیمه‌شده
«اکبر شوکت» عضو هیئت امنای تأمین اجتماعی می‌گوید: «برآورد ما از این بیمه‌شدگان بیش از ۲ میلیون نفر است که دولت باید برای پرداخت سهم خود از بیمه آن‌ها، برای سال آینده ۲۲ هزار میلیارد تومان بودجه بگذارد اما آن‌چه در لایحه ۱۴۰۰ آمده، فقط ۸۵۰۰ میلیارد تومان است». شوکت ادامه می‌دهد: «حدود یک‌میلیون نفر از این بیمه‌شدگان رانندگان هستند، ۳۰۰ هزار نفر قالی‌بافان‌اند و تعداد زیادی هم بیمه‌شدگانی هستند که در کارگاه‌های زیر ۵ نفر کار می‌کنند که با قطع‌شدن سهم پرداختی دولت، باید همه حق بیمه را خود بیمه‌شدگان پرداخت کنند اما به هیچ‌وجه توانش را ندارند و طبیعتا با این روال، بیمه دوسوم آن‌ها، یعنی حدود ۱٫۵ میلیون نفر قطع خواهد شد».
حداقل به۲۲ هزار میلیارد نیاز است
شوکت درباره میزان بودجه موردنیاز این طرح هم می‌گوید: «وقتی حدود ۲ میلیون نفر مشمول این بیمه‌ها هستند، با درنظرگرفتن حداقل حقوق و سهم بیمه‌ای دولت، باید حدود ۲۲ تا ۲۳ هزار میلیارد تومان بودجه برای آن درنظر گرفته شود. ما انتظار داشتیم در لایحه ۱۴۰۰ لااقل همین اعتبار واقعی روی کاغذ بیاید و بعد از آن پیگیر تخصیص آن باشیم، نه این‌که حتی در لایحه هم از آن صحبتی نشود و فقط ۸۵۰۰ میلیارد تومان در نظر بگیرد».شوکت می افزاید : در بودجه سال های قبل سقفی برای سهم دولت در این بیمه ها وجود نداشت و اعتبار آن از محل بدهی های دولت به تامین اجتماعی در نظر گرفته می شد اما در لایحه ۱۴۰۰ سقف ۸۵۰۰ میلیارد تومانی پیش بینی شده که نگران کننده است .
گفتند بیمه‌ها را قطع کنید!
شوکت این ادعا را هم مطرح می‌کند: «در جلساتی که با کارشناسان سازمان برنامه و بودجه داشتیم، خواستار افزایش بودجه شده‌ایم اما پاسخی که شنیدیم این بود که مبلغ درنظر گرفته‌شده، همین ۸۵۰۰ میلیارد تومان است و تامین اجتماعی هم بر اساس همین بودجه افراد را بیمه کند و بیمه بقیه را قطع کند!» وی با انتقاد از این رویکرد دولت می‌افزاید: «در سایر کشورها راهکار مناسبی برای تامین بودجه بیمه اقشار خاص پیش‌بینی شده که یکی از آن‌ها اخذ دقیق مالیات از صاحبان ثروت و سرمایه است، دولت ما هم اگر مشابه این طرح را اجرا کند، دیگر برای پرداخت سهم بیمه این مشاغل کمبود بودجه نخواهد داشت».
طی ۲ سال، بیمه ۲۰۰ هزار بافنده قطع شد
«عبدا… بهرامی» مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های فرش دستباف، یکی دیگر از دغدغه‌مندان این حوزه است که توضیحاتی را ارائه می‌کند: «حدود یک‌میلیون بافنده در کشور داریم که برای حمایت از آن‌ها، در سال ۸۹ مقرر شد طی ۱۰ سال همه آن‌ها تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار بگیرند. این طرح در ۳ سال اول به خوبی انجام شد و حدود ۴۶۰ هزارنفر تحت پوشش قرار گرفتند اما از سال ۹۳ به دلیل پرداخت‌نشدن سهم دولت، نه تنها ادامه طرح متوقف شد بلکه تامین اعتبار سهم دولت برای بیمه‌شدگان قبلی هم به مشکل برخورد، به همین دلیل طی سال‌های ۹۴ و ۹۵ بیش از ۲۰۰ هزار بافنده به دلیل نداشتن توان پرداخت حق بیمه، از پوشش آن خارج شدند و اکنون فقط حدود ۲۵۰ هزارنفر از بافندگان کشور بیمه هستند».
۲ هزار میلیارد تومان چه شد؟
بهرامی یک سوال مهم نیز دارد؛ سوالی که به گفته خودش بعد از چندسال هنوز پاسخ آن را دریافت نکرده است: «۲۰۰ هزار بافنده طی ۵ سال حق بیمه خودشان را پرداخت کردند و بعد از آن به دلیل پرداخت‌نشدن سهم دولت، این بیمه قطع شد. در این ۵ سال با احتساب سهم دولت، حدود ۲ هزار میلیارد تومان به حساب تامین اجتماعی واریز شد؛ اما بعد از قطع‌شدن بیمه‌ها، چیزی بابت این ۵ سال به بیمه‌شدگان پرداخت نشد و سازمان تامین اجتماعی توضیحی در این‌باره ارائه نکرد».
هیچ بیمه‌ای قطع نشده، مگر…
اما کارشناس دفتر بیمه‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نظر دیگری دارد و قطع بیمه این اقشار خاص را تکذیب می‌کند. «اسدی» می‌گوید: «طی سال‌های مختلف با مشکل تامین اعتبار و پرداخت سهم دولت از بیمه این افراد مواجه بوده‌ایم اما هیچ‌گاه سازمان تامین اجتماعی به این دلیل، بیمه آن‌ها را قطع نکرده است. بلکه قطع‌شدن بیمه‌ها دلایل مشخصی دارد، مثل واریزنشدن سهم پرداختی بیمه‌شده یا نتایج گزارش بازرسی‌های بیمه». وی همچنین درباره احتمال قطع‌شدن بیمه این افراد در سال آینده می‌گوید: «حتی با وجود مشکلات در تامین اعتبار و انقباضی‌بودن بودجه، رویکرد دولت هرگز این نیست که بیمه این گروه‌ها قطع شود و در صورت پرداخت‌کردن سهم بیمه‌شده، بیمه آن‌ها برقرار خواهد ماند». اسدی به این نکته نیز اشاره می‌کند که : «امسال هم طرح‌هایی برای حمایت بیمه‌ای از این گروه‌های خاص اجرایی شده است؛ از جمله تفاهم‌نامه مرکز ملی فرش ایران و صندوق بیمه روستاییان که طبق آن ۴۰۰ هزار قالی‌باف و ۱۵۰ هزار شاغل رشته‌های صنایع‌دستی، از حمایت این صندوق بهره‌مند می‌شوند».
پاسخ سازمان برنامه و بودجه به خراسان
با سخنگوی ستاد بودجه ۱۴۰۰ نیز گفت‌وگو می کنیم تا توضیحات او را درباره نقدهای واردشده به اعتبارات بیمه اجتماعی اقشارخاص در لایحه ۱۴۰۰ دریافت کنیم. «مژگان خانلو» توضیحات مکتوب مربوط به این موضوع را برایمان ارسال کرد که بخشی از آن به این شرح است: «در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور در بخش برنامه توسعه خدمات بیمه‌ای، بابت حق بیمه سهم دولت مربوط به بیمه پایه اجتماعی قالی‌بافان، بافندگان و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار، باربران، خادمین مساجد و رانندگان در مجموع با ۲۰ درصد رشد نسبت به مصوب سال ۱۳۹۹، معادل ۲۰۷۰ میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است و هیچ کاهش اعتباری نسبت به شرایط سال جاری اتفاق نیفتاده است». این پاسخ سازمان، ابهامات درباره وضعیت این بیمه‌شدگان را بیشتر می‌کند، چراکه نه تنها کم‌بودن بودجه پیش‌بینی‌شده را قبول ندارد، بلکه از افزایش ۲۰ درصدی آن خبر می‌دهد.
بیمه شدگان را مضطرب نکنیم
مسلم این‌که، حاصل وضعیت موجود، اضطراب و نگرانی بیمه‌شدگانی است که به هیچ‌وجه توان پرداخت کل سهم بیمه را ندارند و اگر چتر حمایت دولت از سرشان برداشته شود، روزگار تلخی را پیش رو خواهند داشت. اتفاقی که باید جلوی آن را گرفت و اجازه نداد اجرای نصفه نیمه قانون و بده‌بستان‌های مالی دولت و تامین اجتماعی، خواب ۱٫۵ میلیون بیمه‌شده و خانواده‌های آن‌ها را آشفته کند.
