حسین ابرقویی – با نزدیک شدن به فصل تابستان، نگرانیها درباره مدیریت منابع آب کشور دوباره در صدر اخبار قرار گرفته است. ایران طی بیش از یک دهه اخیر با خشکسالیهای پیدرپی و کاهش چشمگیر بارندگی مواجه بوده و این وضعیت فشار مضاعفی بر منابع سطحی و زیرزمینی وارد کرده است. کارشناسان هشدار میدهند که اگر اقدامات جدی اتخاذ نشود، تابستان پیش رو میتواند با بحرانهای آشکار در حوزه آب شرب و کشاورزی همراه شود.
آمارهای رسمی نشان میدهد حجم ذخایر سدهای کشور در مقایسه با میانگین درازمدت کاهش محسوسی داشته است. در بسیاری از استانها، بهویژه مناطق مرکزی و شرقی، بارندگی به سطحی رسیده که تنها کفاف نیاز کوتاهمدت را میدهد. از سوی دیگر، برداشت بیرویه از سفرههای زیرزمینی باعث شده بخش قابل توجهی از آبخوانها به مرحله فرونشست برسند.
دکتر محمد صادقی، کارشناس مدیریت منابع آب می گوید:ما با یک خشکسالی ساختاری مواجه هستیم، نه یک پدیده مقطعی. تابستان پیش رو نیازمند مدیریت مصرف دقیق است. اولین اقدام باید کاهش تلفات در شبکههای فرسوده انتقال آب باشد. در کنار آن، باید برنامههای جدی برای صرفهجویی خانگی اجرا شود. اگر مردم در بخش شرب الگوی مصرف خود را اصلاح نکنند، حتی ذخایر فعلی هم پاسخگو نخواهد بود.
صادقی میافزاید:صنعت هم باید سهم خود را ایفا کند. واحدهای صنعتی باید ملزم شوند از پساب و آب بازچرخانی استفاده کنند. برداشت مستقیم از سفرههای زیرزمینی نه تنها منابع را نابود میکند، بلکه حقآبه کشاورزان و شهروندان را نیز به خطر میاندازد.
لیلا احمدی، پژوهشگر محیطزیست نیز در این خصوص می گوید:بزرگترین چالش در حوزه کشاورزی است. ما همچنان شاهد کشت محصولات پرمصرف در مناطق کمآب هستیم. تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کمآببر باید فوراً اجرا شود. همچنین توسعه سیستمهای آبیاری تحت فشار و قطرهای میتواند مصرف آب را به شکل محسوسی کاهش دهد. اگر این تغییرات اتفاق نیفتد، تابستان بدون تنش نخواهد گذشت.
احمدی به بعد اجتماعی موضوع اشاره میکندو می افزاید:هیچ سیاستی بدون مشارکت عمومی موفق نمیشود. رسانهها و نهادهای آموزشی باید کمپینهای گسترده برای تغییر رفتار روزمره شهروندان راه بیندازند. از بستن شیر آب هنگام شستوشو گرفته تا استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف، هر رفتار کوچک در کنار هم میتواند اثر بزرگی داشته باشد.
با توجه به خشکسالیهای ممتد و کاهش بارندگی، تابستان پیشرو آزمونی جدی برای مدیریت منابع آب در ایران خواهد بود. موفقیت در عبور از این فصل تنها با ترکیب اقدامات فوری در سه حوزه شرب، کشاورزی و صنعت و همچنین جلب مشارکت عمومی امکانپذیر است. تجربه نشان داده بدون اصلاح الگوی مصرف و سیاستگذاری هوشمندانه، بحران آب تنها عمیقتر خواهد شد.
