به گزارش پرونده نیوز، در سالهای اخیر، توسعه نیروگاههای خورشیدی در ایران سرعت بیشتری گرفته و بسیاری از مناطق کشور شاهد نصب سیستمهای فتوولتاییک کوچک و بزرگ هستند. اما پشت این گسترش، چالشی کمگفتوگو اما بسیار تعیینکننده وجود دارد؛ چالشی که میتواند سرنوشت سرمایهگذاریها را تغییر دهد و حتی چشمانداز انرژی پاک را با مخاطره مواجه کند: اهمیت نگهداری و بازرسی مستمر تجهیزات خورشیدی.
وقتی آلودگیهای کوچک، خسارتهای بزرگ میسازند
سامانههای خورشیدی بیش از هر چیز به پاکی سطح پنلها وابستهاند. گرد و غبار، ذرات صنعتی، فضولات پرندگان و حتی ریزآلایندههای جوی، در بسیاری از مناطق کشور بهقدری سریع روی سطح پنلها مینشینند که تنها چند هفته غفلت میتواند راندمان تولید برق را بهطور محسوس کاهش دهد. این کاهش گاه آنقدر شدید است که هزینه شستوشوی منظم، در برابر اتلاف انرژی هیچ بهنظر میرسد.
نقاط داغ؛ مهمان ناخوانده نیروگاهها
در کنار آلودگی، پدیده «نقاط داغ» از جمله مشکلاتی است که بهدلیل سایههای جزئی، آسیبهای فیزیکی یا نقص سلولها رخ میدهد. این مناطق با داغ شدن بیش از حد، نهتنها توان پنلها را کاهش میدهند، بلکه میتوانند به تخریب سلولها، سوختگی سطحی و در نهایت خروج بخشی از سیستم از مدار منجر شوند. تشخیص این نقاط بدون تجهیزات دقیق اغلب دشوار است و همین مشاهدهناپذیری، آن را به یکی از خطرناکترین آسیبها تبدیل میکند.
کابلها و تجهیزات؛ فرسودگی خاموش
تجهیزات پنهانتر مانند کابلها، ترمینالها و جعبههای اتصال نیز نقش مهمی دارند. این قطعات در معرض تابش شدید خورشید، اختلاف دمای شب و روز و رطوبت محیطی قرار میگیرند و در صورت عدم بازبینی، دچار ترکخوردگی، زنگزدگی یا شلشدگی اتصالات میشوند. چنین ایراداتی ممکن است تنها چند درصد راندمان را کاهش دهند، اما در مقیاس یک نیروگاه، همین چند درصد تفاوتی هزینهساز است.
اینورتر؛ قلبی که نیاز به نبضگیری دارد
اینورترها نیز که مسئول تبدیل انرژی تولیدشده به برق قابل استفاده هستند، اگر بدون پایش دورهای رها شوند، با خطاهای عملکردی، کاهش بازده و حتی خاموشیهای ناگهانی مواجه میشوند. بسیاری از خاموشیهای مقطعی نیروگاهها ناشی از نقصی کوچک در اینورتر است که در صورت بررسی پیشگیرانه قابل رفع بوده است.
پایش پیشرفته؛ آیندهای که از خرابی پیشگیری میکند
بهکارگیری فناوریهای نوین همچون پهپادهای مجهز به دوربین حرارتی و ابزارهای تحلیلی پیشرفته، اکنون یکی از مؤثرترین راهکارها برای پایش نیروگاههاست. این روشها امکان شناسایی مشکلات پنهان—including نقاط داغ، کاهش راندمان سلولها و ناهماهنگی دمایی—را فراهم میکنند و با سرعت و دقت بالا، هزینههای تعمیرات احتمالی را به حداقل میرسانند.
نگهداری، هزینه نیست؛ بیمهنامه عمر نیروگاههاست
در نهایت، مسئلهای که آینده انرژی خورشیدی را تعیین میکند، نگاه به نگهداری بهعنوان بخش اصلی چرخه عمر پروژههاست. تجربه نشان میدهد که هزینههای بازرسی و نگهداری پیشگیرانه در مقابل خسارت ناشی از کاهش تولید، خرابی تجهیزات یا خروج سامانه از مدار، بسیار ناچیز است.
واقعیت این است که توسعه انرژی خورشیدی تنها با نصب تجهیزات آغاز نمیشود؛ بلکه زمانی معنا پیدا میکند که «کیفیت، نظارت و مراقبت مستمر» به فرهنگی ثابت در مدیریت نیروگاهها تبدیل شود. بدون این سه ضلع، هیچ سامانه خورشیدی بهترین و پیشرفتهترین آنها—توان ارائه بازده مطلوب در طول عمر پیشبینیشده را نخواهد داشت.
